Soorten en stijlen van ornamenten en rozetten

“Ornamenten” is een verzamelnaam voor allerlei versieringen voor op plafonds, kozijnen van ramen en deuren, gevels van gebouwen, en schouwen. Het Schippertje is dé expert als het gaat om ornamenten voor op het plafond. Daar gaan we in dit artikel uitgebreider op in. Eerst vertellen we het één en ander over verschillende soorten ornamenten die je kunt toepassen op het plafond. Daarna gaan we in op de stijlen die je vaak terugziet in ornamenten. Ten slotte leggen we uit hoe je ornamenten kiest die bij jouw woning passen en die aansluiten bij de rest van het plafond.

Soorten ornamenten: rozetten en hoekstukken

Er bestaan tientallen soorten ornamenten, maar voor het ontwerpen van een plafond zijn er twee heel belangrijk: rozetten en hoekstukken. We beginnen met rozetten – ornamenten die je doorgaans bij een lichtpunt plaatst.

Rozetten zijn van oudsher bedoeld om boven een kroonluchter te hangen. Dit is meestal op een centraal punt in de ruimte. In het midden van het plafond hangt dus vaak een rozet dat uitwaaiert als de kroon van een bloem. Dit soort rozetten kent men vooral uit het barokke tijdperk. Bijvoorbeeld in het paleis van Versailles, waar de koningen Lodewijk XIV, XV en XVI verbleven, zijn enorm veel schitterende rozetten te bewonderen.

In Nederland kom je deze ornamenten met name tegen in woningen tot circa 1910. Dan hebben we het over herenhuizen in Amsterdam en Den Haag, maar ook in oude steden als Den Bosch, Breda, Deventer of Groningen vind je veel rozetten terug. Vroeger werden rozetten bijna uitsluitend om lichtpunten gebruikt. Maar omdat er tegenwoordig ook veel met indirect licht en spotjes wordt gewerkt, zie je nu ook regelmatig rozetten in het midden van een plafond zonder dat daar een lamp onder hangt.

Het tweede type ornament dat je veel op plafonds ziet, is het hoekstuk. Hoekstukken gebruik je eigenlijk altijd in combinatie met een sierlijst. Meer informatie over sierlijsten vind je hier. Met sierlijsten (perklijsten om precies te zijn) maak je een kader op het plafond. In de hoeken van dit kader is het leuk om een versiering te plaatsen, om de hoeken van de ruimte te benadrukken. Dit noemen we hoekstukken.

Verschillende stijlen van ornamenten

Rozetten en hoekstukken bestaan al sinds de Griekse oudheid, en zijn door heel veel verschillende stijlperiodes heen gebruikt. In Nederland zien we ornamenten in een aantal stijlen: barok (in huizen tot ongeveer 1900-1910); Jugendstil of Art Nouveau (in huizen tussen 1905 en 1930); Art Deco of Amsterdamse School (1930-1940).

Ornamenten in de stijl van de barok hebben veel klassieke elementen. Denk aan bloemen, bladeren, engelen en leeuwenkoppen. Hoe ouder, hoe zwaarder gedecoreerd. De decoraties in de ornamenten hebben ook veel diepte. Dit geldt zowel voor rozetten als voor hoekstukken, al zijn de rozetten altijd verreweg het grootst. Dit type ornamenten passen vooral bij hoge plafonds in oude, luxe woningen. Maar: tegenwoordig is het heel erg in stijl om klassieke en moderne elementen met elkaar te combineren. Een minimalistische zithoek met een schitterend klassiek ornament kan dus best!

In de tijd van Jugendstil en Art Nouveau worden de ornamenten een flink stuk subtieler en vlakker. We zien nog steeds wel veel natuurlijke vormen (bloemen en bladeren, vooral lelies), maar geen dieren meer. En de natuurlijke vormen liggen veel platter in het plafond. Het is geen realistische weergave van de natuur, maar een gestileerd ontwerp. Ook de hoekstukken en sierlijsten die bij deze stijl passen zijn iets strakker, platter en subtieler.

Gaan we nog verder de 20e eeuw in, worden de ornamenten nog strakker. In plaats van ronde, natuurlijk vormen worden er in de Amsterdamse School en Art Deco juist rechthoekige, abstracte figuren gemaakt. Waar klassieke rozetten en ornamenten uit de periode van Jugendstil vaak rond of ovaal waren, zijn in deze periode de ornamenten juist vaak vierkant of ruitvormig. Ook de hoekstukken zijn vaak vierkantjes, en je ziet ook plafonds waar alleen met sierlijsten en geen ornamenten wordt gewerkt.

Het juiste ornament voor jou

Al deze informatie maakt het hopelijk iets makkelijker om je een weg te vinden in de grote verscheidenheid van ornamenten. Maar welk ontwerp past nou het best bij jouw project? Naast jouw eigen smaak is het gebruikelijk om bij de stijlperiode van jouw woning te blijven. Dat bepaalt dus of je voor een klassiek, Jugendstil of Art Deco ornament gaat. Indien je voor een rozet én hoekstukken gaat, is het belangrijk dat je die allebei in dezelfde stijl kiest. Dat zorgt ervoor dat er eenheid in het ontwerp is en dat alles goed bij elkaar aansluit. Laat je gerust adviseren door één van de experts van Het Schippertje als je twijfelt welke ornamenten goed bij elkaar passen!

Als je hebt besloten voor welke stijl je gaat, zijn er nog een paar andere vragen om te beantwoorden. In welke ruimtes pas je een ornament toe? En hoe groot moet het ornament zijn? We geven je graag nog een paar tips:

- Bijna elke ruimte is wel geschikt voor een ornament. Maar bedenk goed dat het wel iets moet toevoegen! Wij raden niet aan om klakkeloos in elke kamer een ornament op te hangen. Wij denken graag aan de hand van een plattegrond met je mee. Mail gerust naar info@het-schippertje.nl voor wat advies op maat.
- Vooral het formaat van het ornament bepaalt heel erg hoe mooi het tot zijn recht komt. In een hal is een ornament van maximaal 40 à 50 centimeter ruim voldoende, terwijl dit in een woonkamer vaak aan de kleine kant is. Daar ga je toch minimaal voor een rozet van 60-80 centimeter in doorsnede.
- Ben je een klassieke woning aan het inrichten met een plafond van meer dan 3 meter hoog? Dan valt ook een rozet van 80 centimeter misschien een beetje weg op het plafond. De hoogte maakt daarin echt een groot verschil! Bij plafonds van meer dan 3 meter hoog raden we aan om minimaal voor een rozet van 100 centimeter te gaan. De meeste originele klassieke ornamenten zijn wel tussen 100 en 180 centimeter in doorsnede.
- Er zijn enorm veel verschillende hoekstukken beschikbaar. Met wat zoekwerk (of een vraag aan Het Schippertje 😊) is er bijna altijd wel een hoekstuk te vinden met een vergelijkbaar ontwerp als jouw rozet. Het is zeker de moeite waard om dat uit te zoeken, want daarmee maak je jouw plafond nog meer één ontwerp!

Contact

Bent u ook geïnteresseerd in sierlijsten voor uw woning? Neem dan contact met ons op via info@het-schippertje.nl of bel naar 0341-418461. Wij voorzien u graag van specialistisch advies, toegespitst op uw project en uw wensen. Voor meer inspiratie kunt u ook kosteloos ons boek aanvragen of eens langskomen in onze showroom. Daar kunt u ons hele assortiment bewonderen en zelfs een aantal complete voorbeeldwanden- en plafonds zien!