Ornamenten – je hebt het woord vast wel eens gehoord, maar wat betekent het eigenlijk? En is dat niet iets van heel lang geleden? In dit artikel leggen we je uit wat ornamenten zijn, welke soorten er bestaan, en hoe ze tegenwoordig nog toegepast worden. Een tipje van de sluier: bij Het Schippertje maken we ze nog elke dag voor prachtige plafonds in heel Nederland!
Definitie van een ornament
Een ornament is een onderdeel van een gebouw of interieur zonder constructieve functie. Oftewel: een versiersel. Dit is natuurlijk een heel brede definitie. Een ornament kan dus een versiering zijn op een trapleuning, op een deur of raamkozijn, op een dak of gevel, enzovoorts. Volgens sommige definities vallen ook sierlijsten onder de noemer ornamenten, volgens andere definities weer niet.
Bij Het Schippertje gebruiken we het woord ornament vooral voor versiersels voor op de wand en plafond. Om het onderscheid iets makkelijker te maken verstaan wij hieronder eigenlijk alle versiersels behalve sierlijsten, omdat dit een hele grote aparte categorie is.
Ornamenten in de geschiedenis
Ornamenten bestaan al sinds de Griekse en Romeinse oudheid. Denk aan prachtige zuilen, bewerkte muren en plafonds, en alle andere schitterende bouwwerken uit die tijd. Vaak beeldden deze versiersels de Griekse of Romeinse goden af.
In de Middeleeuwen werden gebouwen maar weinig versierd. Ornamenten zag je toen dan ook minder terug. Maar in de Renaissance, ongeveer vanaf de 16e eeuw, was er een enorme opkomst. In oude Italiaanse en Franse bouwstijlen spelen ornamenten dan ook een belangrijke rol. Dit kwam tot een hoogtepunt in de barok van de 17e en 18e eeuw. Ornamenten werden toen gebruikt om de meest extravagante paleizen en koninklijke woningen te versieren. Denk bijvoorbeeld aan het paleis van Versailles.
In Nederland zien we, zeker in oude binnensteden, nog een vleugje van deze klassieke en barokke stijlen terug. Met name in woningen uit 18e en 19e eeuw zijn ornamenten eerder regel dan uitzondering. Ook in de jaren 1910-1930, toen Jugendstil en Art Nouveau de regerende stijlen waren, zag je ornamenten. Hoe jonger de stijl, hoe soberder de ornamenten vaak waren. In de jaren ’30 en later waren de ornamenten vaak heel minimalistisch, als ze al toegepast werden.
Verschillende typen ornamenten
Bij de definitie van een ornament hebben we het al over allerlei toepassingen van ornamenten gehad. Maar zelfs als we ons beperken tot alleen ornamenten voor plafonds en wanden (zoals we die bij Het Schippertje maken), zijn er veel verschillende soorten. Je hebt bijvoorbeeld ornamenten die bedoeld zijn om een schouw mooier te maken en ornamenten die je los op een wand of boven een deur kunt plaatsen. Meer voorkomend zijn zogenaamde hoekornamenten en rozetten. Hoekornamenten plaats je in de hoeken van sierlijsten om wat extra detail en stijl toe te voegen. Rozetten zijn meestal het middelpunt van een plafond, en worden als versiersel boven kroonluchters gebruikt.
Verschillende typen ornamenten
Bij de definitie van een ornament hebben we het al over allerlei toepassingen van ornamenten gehad. Maar zelfs als we ons beperken tot alleen ornamenten voor plafonds en wanden (zoals we die bij Het Schippertje maken), zijn er veel verschillende soorten. Je hebt bijvoorbeeld ornamenten die bedoeld zijn om een schouw mooier te maken en ornamenten die je los op een wand of boven een deur kunt plaatsen. Meer voorkomend zijn zogenaamde hoekornamenten en rozetten. Hoekornamenten plaats je in de hoeken van sierlijsten om wat extra detail en stijl toe te voegen. Rozetten zijn meestal het middelpunt van een plafond, en worden als versiersel boven kroonluchters gebruikt.
Hedendaags gebruik van ornamenten
Als je dit artikel zo leest, denk je misschien dat ornamenten iets van vroeger zijn. Niets is minder waar! Veel ornamentenplafonds van oude woningen zijn momenteel helaas in slechte staat. Als je zoiets dus aantreft in jouw woning, wil je dat het liefst in ere herstellen. Het Schippertje produceert daarom een heel scala aan schitterende klassieke ornamenten die perfect passen in een oud, Amsterdams herenhuis.
Daarnaast zijn er ook ornamenten die juist goed aansluiten bij moderne woningen. Met minimalistische, strakke lijnen en geen bloemen of bladeren. Dit type ornamenten kun je perfect gebruiken om een lelijk lichtpunt weg te werken in een nieuwbouwwoning.
